Herby i pieczęcie miasta Łodzi

Rysunki herbów miejskich z czasów przedrozbiorowych, w tym Łodzi, znane są prawie wyłącznie z pieczęci. Odcisk najstarszej pieczęci łódzkiej został zachowany jedynie na dokumencie z 1535 roku. Zużycie jej, grafika oraz wprowadzenie nowej w niedługim czasie , świadczy o tym, że była używana od dawna. Można przypuszczać iż od połowy XV wieku.

Władze pruskie nie wprowadziły większych zmian. Zastąpione zostały jedynie napisy polskie napisami niemieckimi.

 

W okresie Księstwa Warszawskiego w 1811 roku zabroniono umieszczania na pieczęciach dawnych herbów. Ich miejsce zajmowało godło państwowe. Po 1813 roku niektóre miasta dokonywały prób przywrócenia swoich herbów na swoich pieczęciach, ale rząd Królestwa Polskiego zajął podobne stanowisko co rząd Księstwa i nakazał w 1822 roku umieścić ówczesne godło państwowe tj. dwugłowego orła rosyjskiego z tarczą na piersiach, na której znajdował się jednogłowy orzeł polski.

Opisane zmiany początkowo nie objęły Łodzi. Do 1817 roku używano pieczęci z XVI wieku i dopiero od tego roku wprowadzono nową z godłem Królestwa.

 

Kiedy od połowy XIX wieku stała się aktualna sprawa przywrócenia miastom herbów , miejscowe władze zgłaszały projekty nie nawiązujące do pierwowzorów. Pojawiły się natomiast nowe elementy graficzne mające zwiazek z podkreśleniem przemysłowo handlowego charakteru miasta. Np. w projekcie z 1847 roku była to prząśnica trzymana przez lwa siedzącego w łódce, a 1895 r. koło zębate , czółenko tkackie i berło Merkurego.

Władze carskie w obawie aby przywrócenie dawnych herbów nie wpłynęło na pobudzenie uczuć patriotycznych, zajmowały negatywne stanowisko w tej sprawie. W 1903 roku zainteresowała się tym redakcja ? Rozwoju ?. W trosce aby Łódź wzorem ?miast cywilizowanych ? miała stałe godło ogłosiła na nie konkurs. Na apel najpoczytniejszej wówczas gazety odpowiedział m. in. J.K. Kochanowski, publikując dwa artykuły na łamach ?Kuriera Warszawskiego? i  w ?Tygodniku Ilustrowanym ?.Postulował on aby przyszły projekt oparty był na wzorze z 1577 roku a gdyby zwyciężyła tendencja podkreślenia współczesnego charakteru miasta , to należałoby umieścić dwa godła. Połączenie to proponował umotywować dewizą  „Ex navicula navis” ( Z Łódeczki Łódź ).Dewiza ta znalazła częściowo uznanie i przyjęła się w kilku nieoficjalnych herbach Łodzi lub różnego typu jej emblematach.

Akcja ?Rozwoju? nie przyniosła jednak pozytywnych rezultatów. Godło Łodzi pojawiło się dopiero na pieczęciach miejskich po ostatecznym zajęciu miasta przez Niemców podczas I Wojny Światowej.. Przedstawia ona jedynie łódkę o zupełnie odmiennych kształtach, a także niespotykane fale wodne. Magistrat miasta przyjął natomiast w 1915 roku herb, który na tarczy barokowej zwieńczonej tzw. corona muralis, tzn. symbolizującą mury miejskie , miał podobne jak na pieczęciach łódź z wiosłem i fale, a ponadto obłoki.

Po odzyskaniu w 1918 roku niepodległości pojawiła się na pieczęciach łódź o nowych kształtach, na tarczy barokowej, tylko częściowo nawiązująca do wzoru z1577 roku. Podobnie wyglądał rysunek herbu przyjęty przez władze miejskie w 1919 roku. , co wywołało ostrą krytykę specjalistów.

1917

1925 

1928

Pod koniec 1933 roku władze miejskie ogłosiły konkurs na herb Łodzi. Nie dał on jednak projektów godnych zaakceptowania, toteż sąd konkursowy postanowił , aby za podstawę przyjąć wyobrażenie zamieszczone na pieczęci z 1577 roku, a jego stylizację powierzyć jednemu z techników Wydziału Budownictwa Zarządu Miasta.. Projekt został wykonany i przyjęty w styczniu 1934 roku, a następnie wysłany do Warszawy z prośbą o zatwierdzenie.

Sprawa jednak przeciągała się i dopiero zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z 5.VI 1936 roku Łódź otrzymała prawo używania herbu tak określanego : ?W polu czerwonym łódka z wiosłem ? złote?. Zgodnie z przyjętymi wówczas normami tarcza miała kształt gotycki. podobny jak tarcze z godłem państwowym.

 

Herb z 1936 roku obowiązuje do dzisiaj ( 1941-1945  łódkę w herbie zastąpiła złota swastyka element ikonograficzny urny odkrytej w Białej w 1936 roku na granatowym tle tarczy herbowej. Barwy heraldyczne herbu okupowanego miasta nawiązywały do barw rodu Litzmannów), natomiast na pieczęciach miejskich, stosownie do zarządzeń ogólnokrajowych, od 1950 roku umieszczane jest godło państwowe.

tekst opublikowany na stronie:  http://www.astral.lodz.pl/bimar/